PorcelaNowe historie: Bobblehead - Pagoda figurines

Johann Zoffany - słynny obraz Królowej Charlotte w Buckingham Palace, 1765

Nodders powstały po raz pierwszy w Chinach pod koniec XVII wieku, często przedstawiały uśmiechniętego, szczęśliwego Buddę.

Chińskie figurki z poruszającymi się głowami udokumentowano w Anglii i Europie kontynentalnej już w latach 60. i 70. XVIII wieku, a słynny portret Johanna Zoffany'ego przedstawiający królową Charlotte w jej garderobie w pałacu Buckingham z 1765 roku przedstawia dwie takie postacie w tle (para mandarynów w tle, z wyciągniętymi rękami, w kwiecistych i pozłacanych szatach) (patrz C. Saumarez Smith, "XVIII wieczna dekoracja", Nowy Jork, 1993, str. 255, rys. 246).

Postacie mandaryna i jego małżonki, figury pochodzące z Chin

Figurki z kiwającymi głowami były sprowadzane do Anglii, Europy i Ameryki z Cantonu w dużych ilościach od lat osiemdziesiątych XVIII wieku. Duże zainteresowanie tymi postaciami w Anglii wynika w dużej mierze z osobistych upodobań księcia Walii (późniejszego Jerzego IV) na przełomie XVIII i XIX wieku. Zainteresowanie księcia chińską dekoracją zostało po raz pierwszy wyrażone w jego chińskim pokoju rysunkowym w Carlton House. Jego silniejsza inspiracja do osiągnięcia orientalnego wnętrza w Brighton Pavilion została zapoczątkowana w 1802 roku. Ostateczne osiągnięcie, ozdobny pałac o fantastycznych proporcjach i urządzony pięknymi egzotycznymi meblami, było wynikiem połączonych wysiłków samego księcia i jego głównych projektantów, Johna i Fredericka Crace'a, trwających dwadzieścia pięć lat. Wiele chińskich figurek tego typu było wyraźnie widocznych w korytarzu Pawilonu (patrz J. Morley, "The Making of the Royal Pavilion", Brighton, Boston, 1984, s. 169-176).

Figurka europejska, trzy postaci w jednej bryle - kobieta kiwająca na tak, mężczyzna na nie, a trzecia postać wachlująca się

Scenka dworska, figura biskwitowa

Do poprzedniej figurki pokazana jest poruszająca się głowa na długiej szyi z obciążnikiem

Siła mody na chinoiserie spowodowała, że także podobne figurki były wykonywane w Europie. Niektóre naśladujące chińskie, ale także o innej tematyce jak: para staruszków, dzieci, szlacheckie postaci i scenki, pary. Zdarzały się także figurki, które w jednej "bryle" zawierały więcej niż jedną postać poruszającą głową, rękoma, czy językiem. Wśród wytwórni, spotkamy oczywiście Miśnię, Jacoba Petita, Drezno, Conta & Boehme itd.

Figurki Kiwających Pagód zostały po raz pierwszy stworzone przez Kandlera około 1730 roku. Stały się bardzo popularnym produktem Miśni i zostały odtworzone także w XIX i XX wieku. Głowy poruszały się i wyglądały, jakby kiwały głową „tak”, kiedy tylko postacie zostały dotknięte.

"Groteskowe przedstawienie siedzącego Chińczyka jest przejawem powrotu do wcześniejszej mody oddziaływującej na wytwórczość porcelany. Już w latach 30. XVIII w. powstawały w Miśni podobne figurki, których pierwowzór stanowić miało wyobrażenie chińskiego boga szczęścia. Te dziwaczne postaci z ruchomymi rękami, głową i językiem, nazywane magotami lub pagodami, cieszyły się wieloletnim zainteresowaniem nabywców. Wykonywane w wersji męskiej i żeńskiej, w różnych rozmiarach, cyklicznie trafiały na rynek aż do XX w. Zachował się dokument, który mówi, że w 1762 r. Fryderyk II Pruski zamówił 10 ich egzemplarzy, zapewne najnowszej produkcji. Już w XVIII w. naśladowano pagody w innych manufakturach Europy, kopiując wzory Miśni lub tworząc własne modele. Do najbardziej udanych należą przykłady z francuskich wytwórni w Chantilly i Mennecy. Do miśnieńskich wzorów sięgała także znana ze swych fałszerstw paryska firma Samsona". ("Ceramika europejska", B. Szelegejd, publikacja "200 lat Muzeum Wilanowskiego", s. 104-105 z fotografią powyższą)

Figurki miśnieńskie

W czasach wiktoriańskich w Anglii produkowano zabawki, które były robione z kiwającymi się głowami, a także wiele ozdobnych porcelanowych figur wszelkiego rodzaju, które mogły kiwać „tak” lub „nie”, a nawet posiadać ręce "grające na pianinie". Ze względu na rozrywkę, jak również wartość dekoracyjną, "nodders" były często kolekcjonowane, a na rynku pojawiło się wiele nowych, a także fałszywych.

Dresden

Każda taka kiwająca się głowa ma długą, obciążoną szyję, która spoczywa na ramionach figury. Jest wkładana do otworu w szyi postaci i huśta się w przód i w tył, sprawiając, że głowa „kiwa głową” po dotknięciu.

Figura Jacoba Petite

Warto też dodać, że kiwające się figurki - wykonywane z tworzyw sztucznych - weszły także do kultury i kanonów współczesnych, jak np. kultowe figurki członków zespołu The Beatles czy znanego amerykańskiego zawodnika Willie Maysa. Postacie często są przerysowane, karykaturalne czy jak pieski wożone w samochodach przy szybie, sennie bujające się na nierównościach drogi.

Współczesne formy kiwających się figur - The Beatles

Figurka popularnego sportowca, zawodnika - Willie Mays

Z dziedziny literatury - pisarz Mikołaj Gogol po raz pierwszy odwoływał się do lalek z napisem „Bobblehead” w 1842 roku w swoim opowiadaniu „Płaszcz”. Opisał tam głównego bohatera, Akakjusza, jako mającego szyję, „jak szyja gipsowych kotów, które machają głowami”.