Half-dolls

 

Post opublikowany na Facebooku 15 lipca 2020 r.

Mają różne nazwy - lalki poduszkowe, lalki z herbatą (na imbryk) i lalki kredensowe… i są znane też jako „top” (tułów), „szpilki” lub „miotły”. Na ogół są nazywane Half Dolls… ale niezależnie od nazwy, którymi je określamy, wszystkie mają jedną wspólną cechę - są drobnymi figurkami "do talii", wykonanymi w dużej liczbie, zwłaszcza w Niemczech i zaprojektowanymi w celu skrywania lub dekoracji różnych przedmiotów gospodarstwa domowego.

Ich różnorodność była ogromna. Najpopularniejsze były piękne damy… które były delikatnie ułożone w ponętne pozy i od talii do góry albo ubrane w modne ubrania, w skąpe błyskotki albo wcale! Te przeznaczone do różnych celów do których zostały zaprojektowane, były np. przymocowane do obszernych spódnic, które pokrywały wszelkiego rodzaju przedmioty, od pudełek do dzbanków herbacianych, lub po prostu stały dla dekoracji. W ograniczonym stopniu były to dzieci noszące maski, anielskie lub z bezczelnymi minami - mocowane do takich rzeczy, jak buduarowe poduszki na szpilki lub do szczotek do ubrań. W mniejszym stopniu pojawiały się postacie męskie, a jeśli to były: postacie kolonialnych dżentelmenów lub żołnierzy, aby ukryć cokolwiek natrętnego dla oka, podobnie jak figurki drobnych zwierząt porcelanowych, takich jak króliki, koty, psy i ptaki, które dekorowały puder sypki w pojemniczku lub stawały się zatyczkami do butelek.

Niektóre z najpiękniejszych porcelanowych pół lalek ze słynnymi zwężanymi taliami zostały wykonane przez Dressel & Kister w Pasawie. Artyści naśladowali portrety lub ryciny dla tematów tworzonych figurek - lub opierali je na wyobraźni, legendach lub postaciach z teatru klasycznego. Umiejętność robienia lalek z delikatnie rzeźbionymi rękami była niezwykła, nawet w drobnych liniach na dłoni, gdzie lalki te miały otwarte dłonie z wdzięcznie rozłożonymi palcami. Najłatwiejsze lalki dla artysty zostały wykonane w dwuczęściowych formach z rękami i dłońmi blisko ciała, które po usunięciu form były wygładzone w szwach, a następnie szkliwione i wypalane w wysokiej temperaturze, zanim zostały ozdobione i wypalone w niższej temperaturze dla utrwalenia. Bardziej skomplikowane były lalki z rękami trzymanymi z dala od ciała, jedną ręką na biodrze lub dotykającymi włosów, a drugą ręką trzymającą przedmiot blisko ciała. Zakotwiczanie rąk, dłoni i palców (do materiałowych dekoracji) odbywało się różnymi pomysłowymi metodami, jednocześnie starano się zachować ich delikatnie wdzięczną pozę. Trudniejsze były lalki z rękami trzymanymi z dala od ciała, co wymagało wielkich umiejętności w modelowaniu. Te skomplikowane postacie wykorzystywały wiele oddzielnych form, a delikatne części byłyby następnie mocowane do niewypalonej figury w stanie półwilgotnym przy użyciu poślizgu jako kleju. Dlatego łatwo można zrozumieć, dlaczego najlepszej jakości pół lalki w pozach z rękami trzymanymi z dala od ciała, z drobnymi oddzielonymi palcami znajdują się w górnym przedziale, jeśli chodzi o ceny. Half Dolls były bardzo popularne w latach 1900–1920. Były to wyłącznie ekstrawaganckie postacie dla dorosłych, ukazane podczas toalety lub te do utrzymywania czajnika w cieple. Te wyprodukowane na początku XX wieku były nieco podobne do XVIII-wiecznych lalek miśnieńskich z eleganckimi fryzurami i ozdobnymi ubraniami, jeśli w ogóle je nosiły! Potem, w latach dwudziestych, pojawiły się modele na pokrywki, a później pojawiły się również tanie, źle uformowane i źle szkliwione damy w krynolinach, którymi nabywcy pragnęli ozdobić praktycznie wszystko, co trzeba było ukryć. Wiele z nich sprzedawano tanio w galanteriach i sklepach z nowościami, aby można było je samodzielnie montować w domu. Także wielu producentów dostarczało takie figurki zewnętrznym nabywcom, którzy wykańczali je w punktach sprzedaży detalicznej - na życzenie.

Niestety nie zawsze łatwo jest ustalić źródło produkcji lub datowanie pół lalki. Z jednej strony Dressel i Kister kupowali formy z innych fabryk z prawem do używania swoich znaków towarowych, a było to dodatkowe oznaczenie w stosunku do sprzedaży bezpośrednio w punktach sprzedaży detalicznej i innych firm w celu montażu własnych nowości. Później fabryka Herend na Węgrzech, nie tylko naśladowała pracę innych wytwórni, ale także budowała swoją reputację w tej produkcji dzięki możliwości powielania projektów i produkowania części na wymianę, gdy pierwotni producenci przestali je produkować. Było więc wiele fabryk porcelany odtwarzających modele innych producentów - często całkiem legalnie. Nastąpiło dalsze zamieszanie, gdy rzemieślnicy tworzyli kolejny znak towarowy na gotowym produkcie, co spowodowało zmianę symbolu producenta! Inną teorią braku znaków było to, że czasami robotnicy nie przywiązując wystarczającej wagi do nierównej powierzchni w miejscu, gdzie przyklejali niewielkie etykiety, przyczyniali się do tego, że z czasem się gubiły.

Ewentualne znaki będą się znajdować na zwężającej się podstawie lalki lub wewnątrz małego otworu w dolnej nieszkliwionej części. Głównie Goebel, Heubach, Dressel i Kister Half Dolls, którzy produkowali wspaniałe lalki, podobnie jak Capodimonte we Włoszech. Było też wielu innych producentów produkujących równie dobre lalki na kontynencie, w Ameryce, w Wielkiej Brytanii i oczywiście później w Japonii. Jedną z najbardziej poszukiwanych Half Dolls jest kelnerka z wiedeńskiego sklepu z czekoladą, trzymająca na tacy dzbanek z czekoladą oraz filiżankę i spodek. Została ona wyprodukowana przez fabrykę porcelany Goebel do reklamy czekolady Walter Baker, a w 1975 roku uzyskała najwyższą cenę, jaką kiedykolwiek znano z połówkowej porcelany. Rzadkie pół lalki takie jak ta, szczególnie te o bardzo dobrej jakości, mają teraz wysokie ceny. Kiedyś służyły pospolicie dla ukrycia lub dekoracji czegoś przydatnego w domu. Wiele z nich służyło do niepoważnych rozrywek - a teraz są interesującymi przedmiotami kolekcjonerskimi. A z praktycznego punktu widzenia kilka takich małych skarbów zajmuje bardzo mało miejsca… jednocześnie będąc bardzo atrakcyjnymi eksponatami. *** Dodałam więcej zdjęć pokazujących zastosowanie half dolls w stylistyce Art Deco do dekoracji puderniczek, szkatułek na biżuterię itp. 🙂 Warto też obejrzeć film z kolekcjonerką takich lalek. https://www.youtube.com/watch?v=1HyxcZwWnfw